Hiện tượng khô mắt sau phẫu thuật khúc xạ. Nguyên nhân và cách điều trị

Khô mắt là gì?

Khô mắt là hiện tượng xảy ra khi chất lượng hay số lượng nước mắt tự nhiên không sản xuất đủ để giữ ẩm cho mắt.

Khô mắt là tình trạng khi nước mắt tự nhiên không đủ chất lượng hoặc số lượng để giữ ẩm cho bề mặt giác mạc. Mắt trở nên khô rát, nóng, nhức, đỏ, nhạy sáng và mờ thoáng qua. Nhiều người còn cảm giác như có cát trong mắt hoặc mệt mỏi khi nhìn lâu.

Đây là vấn đề phổ biến, đặc biệt ở bệnh nhân phẫu thuật khúc xạ như LASIK, PRK. Các nghiên cứu cho thấy, có tới 50% bệnh nhân bị khô mắt sau 1 tuần mổ LASIK, giảm dần còn 40% sau 1 tháng và 20–40% sau 6 tháng.

Nguyên nhân chính đến từ việc tạo vạt giác mạc trong phẫu thuật LASIK – bước cắt lớp mô mỏng trên giác mạc để điều chỉnh độ cận, loạn hoặc viễn thị. Khi thực hiện, các sợi thần kinh cảm thụ dưới bề mặt giác mạc bị đứt, làm gián đoạn tín hiệu giữa giác mạc và tuyến lệ. Hậu quả là phản xạ tiết nước mắt suy giảm, gây khô mắt tạm thời hoặc kéo dài.

Ngoài ra, phản ứng viêm sau mổ, môi trường điều hòa khô, chớp mắt ít khi làm việc với màn hình, hoặc dạng giác mạc mới sau mổ làm thay đổi cách mí mắt tương tác với mắt cũng khiến tình trạng khô nặng hơn.

Triệu chứng của khô mắt sau phẫu thuật

Tình trạng viêm sau phẫu thuật có thể làm tình trạng khô mắt tăng thêm

Bệnh nhân khô mắt sau mổ khúc xạ thường gặp các biểu hiện sau:

• Cảm giác khô, rát, cộm như có dị vật trong mắt
• Mắt đỏ, dễ chảy nước mắt
• Nhạy cảm với ánh sáng, đặc biệt là ban ngày
• Thị lực dao động, đôi khi mờ do màng phim nước mắt không ổn định
• Mỏi mắt, khó tập trung, đặc biệt khi nhìn máy tính

Ở một số người, thị lực mờ tạm thời do phim nước mắt không trải đều trên bề mặt nhãn cầu, gây rối loạn khúc xạ. Dù vậy, đây thường chỉ là hiện tượng nhất thời và sẽ cải thiện sau 3–6 tháng nếu được chăm sóc đúng cách.

Phòng ngừa khô mắt trước và sau phẫu thuật khúc xạ

Để giảm nguy cơ khô mắt, các bác sĩ khúc xạ thường khuyến cáo:

1. Khám chuyên sâu trước phẫu thuật: giúp phát hiện sớm dấu hiệu khô mắt hoặc rối loạn tuyến lệ.
2. Điều trị khô mắt trước khi mổ nếu có dấu hiệu bất thường.
3. Chọn kỹ thuật ít xâm lấn giác mạc hơn – chẳng hạn SMILE hoặc Phakic ICL – vì không tác động trực tiếp lên giác mạc nên hầu như không gây khô mắt.
4. Tái khám định kỳ sau mổ, theo dõi sớm các triệu chứng khô để được hướng dẫn điều trị kịp thời.

Các cách giảm khô mắt sau phẫu thuật

Việc sử dụng NMNT trong 3-6 tháng sẽ giúp hỗ trợ làm lành tế bào biểu mô giác mạc sau phẫu thuật

1. Sử dụng nước mắt nhân tạo (NMNT)

Đây là biện pháp đầu tiên và phổ biến nhất. NMNT có thành phần tương tự nước mắt tự nhiên, giúp giữ ẩm, bôi trơn và phục hồi biểu mô giác mạc. Sử dụng đều đặn trong 3–6 tháng đầu giúp giảm đáng kể triệu chứng khô, nhất là trong môi trường điều hòa hoặc khi làm việc với màn hình.

2. Duy trì thói quen sinh hoạt tốt

• Chớp mắt thường xuyên khi đọc sách, dùng điện thoại hay làm việc với máy tính.
• Tránh môi trường khô, bụi hoặc gió mạnh; nếu cần, nên dùng máy tạo ẩm.
• Không dụi mắt hoặc thức khuya nhiều sau mổ.
• Đeo kính bảo vệ khi ra ngoài, đặc biệt khi bơi hoặc di chuyển bằng xe máy.

3. Bổ sung dinh dưỡng hỗ trợ tuyến lệ

Các nghiên cứu chỉ ra rằng Omega-3 (có nhiều trong cá hồi, hạt chia, quả óc chó) và vitamin A giúp cải thiện chất lượng nước mắt và giảm viêm tuyến lệ. Bên cạnh đó, nên uống đủ 2 lít nước mỗi ngày để duy trì độ ẩm toàn thân, hỗ trợ màng phim nước mắt ổn định.

Bao lâu thì khô mắt sau mổ sẽ hết?

Phần lớn người bệnh cải thiện rõ sau 3–6 tháng, khi các sợi thần kinh giác mạc bắt đầu tái tạo và chức năng tuyến lệ phục hồi. Tuy nhiên, với một số ít bệnh nhân có cơ địa khô mắt sẵn, triệu chứng có thể kéo dài hơn và cần điều trị hỗ trợ bằng thuốc chống viêm nhẹ hoặc cắm nút lệ (punctal plug).

Một giải pháp hiện đại được nhiều bác sĩ khúc xạ khuyến nghị hiện nay là Phakic ICL – công nghệ phẫu thuật không can thiệp giác mạc, giúp loại bỏ hoàn toàn nguy cơ khô mắt sau mổ.

Phakic ICL là thấu kính Collamer sinh học, được cấy vào giữa mống mắt và thủy tinh thể tự nhiên. Không cắt giác mạc, không tạo vạt, không làm tổn thương dây thần kinh giác mạc – do đó duy trì màng phim nước mắt ổn định. Với thiết kế lỗ trung tâm 0.36mm (KS AquaPort), Phakic ICL còn cho phép lưu thông dịch tự nhiên trong mắt, loại bỏ hoàn toàn nguy cơ tắc nghẽn tuyến lệ – nguyên nhân gián tiếp của khô mắt sau mổ LASIK hoặc PRK.

Khô mắt sau phẫu thuật khúc xạ là biến chứng thường gặp nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được chẩn đoán và chăm sóc đúng cách. Để giảm nguy cơ, người bệnh nên khám chuyên sâu trước phẫu thuật, lựa chọn công nghệ phù hợp với cơ địa mắt và tuân thủ hướng dẫn chăm sóc sau mổ.

Lời khuyên: Nếu bạn đang cân nhắc phẫu thuật khúc xạ nhưng lo lắng về khô mắt, hãy đặt lịch khám chuyên sâu để được đánh giá tình trạng tuyến lệ và tư vấn lựa chọn phù hợp nhất cho đôi mắt của bạn.