Vì sao học sinh nên ra ngoài trời 2 giờ để giảm cận mỗi ngày?

Giới thiệu

Ở Đông Á có đến gần 80 – 90% trẻ em bị cận thị trong thời gian gần đây.

Cận thị học đường đang bùng nổ mạnh mẽ ở châu Á, đặc biệt tại Việt Nam. Nhiều phụ huynh tìm kiếm giải pháp tự nhiên để giúp con giảm cận hoặc ít nhất là làm chậm tốc độ tăng độ. Một trong những phương pháp đơn giản nhất lại được khoa học chứng minh hiệu quả chính là: cho trẻ ra ngoài trời 2 giờ mỗi ngày.

Nhưng tại sao hoạt động tưởng chừng rất bình thường này lại có tác dụng giảm cận? Ánh sáng mặt trời thực sự ảnh hưởng đến mắt như thế nào? Và có phải tất cả trẻ đều hưởng lợi? Bài viết này sẽ giải thích rõ ràng và đầy đủ.

Tia UVB và ánh sáng ngoài trời 

Ở Đông Á có đến gần 80 – 90% trẻ em bị cận thị trong thời gian gần đây. Nhưng ở châu Âu và châu Mỹ lại chỉ là 40 – 50% mà thôi. Nhiều nghiên cứu tại châu Âu và châu Á đã quan sát thấy: trẻ dành nhiều thời gian ở ngoài trời có tỷ lệ bị cận thị thấp hơn đáng kể.

Không phải di truyền – mà do môi trường sống

Di truyền chỉ đóng vai trò nhỏ trong nguy cơ bị cận. Chính môi trường sống – học nhiều, thiếu ánh sáng tự nhiên, dùng thiết bị quá mức – mới là yếu tố thúc đẩy làn sóng cận thị học đường.

Không khó hiểu khi các nước Đông Á có tỷ lệ trẻ cận gần 80–90%, trong khi châu Âu và Mỹ chỉ ở mức 40–50%. Trẻ Á Đông dành nhiều thời gian trong lớp, học thêm, học tối – và rất ít ra ngoài trời.

Dopamine võng mạc 

Việc dành thời gian ở ngoài trời chỉ có tác dụng làm giảm nguy cơ mắc cận thị ở trẻ, chứ không trực tiếp làm giảm cận

Dù tia UVB từng được nghi ngờ là yếu tố giúp giảm cận, nhưng các nghiên cứu chỉ ra: vitamin D không liên quan đến việc giảm cận.

Vậy tác nhân thực sự là gì?

Ánh sáng mạnh (ánh sáng khả kiến) mới là nhân tố chính

Theo Tiến sĩ Donald Mutti (Đại học bang Ohio), ánh sáng mạnh ngoài trời kích thích võng mạc tiết dopamine – chất ngăn nhãn cầu dài ra, từ đó ngăn cận thị tiến triển. Khi trẻ ở trong nhà, ánh sáng thường yếu hơn rất nhiều. Điều này tạo điều kiện cho trục nhãn cầu phát triển quá mức – nguyên nhân trực tiếp gây cận thị.

Nhiều nghiên cứu khuyến nghị 120 phút ngoài trời mỗi ngày giúp giảm nguy cơ cận thị mới xuất hiện và giảm cận tiến triển ở nhóm học sinh đang có nguy cơ cao. Đặc biệt:

• Tác dụng mạnh nhất từ 6–14 tuổi, giai đoạn mắt phát triển nhanh.
• Hiệu quả giảm nguy cơ bị cận, nhưng không làm giảm độ cận đã có.

Thời gian ngoài trời làm giảm tỷ lệ cận thị

Cha mẹ nên cho trẻ dành thời gian chơi ngoài trời nhiều hơn để tránh nguy cơ mắc cận thị sớm

Trường hợp Đài Loan

Sau khi Bộ Giáo dục yêu cầu các trường tiểu học tăng thời gian ra sân trường mỗi ngày:

• Sau 5 năm, tỷ lệ học sinh mới mắc cận thị giảm lần đầu tiên sau 40 năm.
• Đây là bằng chứng thực tế mạnh mẽ nhất rằng thời gian ngoài trời có tác dụng giảm cận rõ rệt.

Đây cũng là lần đầu tiên trong 40 năm, tỷ lệ cận thị học đường ở Đài Loan đã giảm xuống.

Nghiên cứu ở châu Âu

Trong một nghiên cứu khác, các nhà nghiên cứu từ King College London – Trường Y học Nhiệt đới và Vệ sinh Luân Đôn và một số tổ chức khác đã tiến hành nghiên cứu trên 371 người châu Âu bị cận thị và 2.797 người không bị cận thị. Kết quả cho thấy:

• Những người thường xuyên phơi nắng, đặc biệt từ 14–29 tuổi, ít bị cận hơn.
• Người có trình độ học vấn cao lại bị cận nhiều hơn, không phải do học, mà do thiếu thời gian ngoài trời.

Vì sao việc “ra ngoài” lại hiệu quả đến vậy?

• Ánh sáng mạnh gấp 10–20 lần trong nhà. Dù trời râm mát, ánh sáng ngoài trời vẫn >10.000 lux, trong khi ánh sáng lớp học chỉ 300–500 lux. Cường độ ánh sáng này là yếu tố chính giúp giảm cận tiến triển.
• Ở ngoài trời, trẻ nhìn xa, thay đổi tiêu điểm liên tục. Trong nhà, trẻ chủ yếu nhìn gần: sách, tablet, màn hình – tạo gánh nặng cho điều tiết.
• Khi trẻ chạy nhảy, vận động, nguy cơ tăng cận do màn hình giảm đáng kể.

Ra ngoài trời có chữa cận thị không?

Câu trả lời là không.
Ra ngoài trời không thể giảm độ cận đã có, nhưng có thể giúp:

• Giảm nguy cơ bị cận ở trẻ chưa cận
• Giảm tốc độ tăng độ ở trẻ có nguy cơ cao
• Hạn chế cận tiến triển quá nhanh

Vì thế, đây là biện pháp phòng ngừa, không phải điều trị.

Phụ huynh cần làm gì để giúp trẻ giảm cận?

Dưới đây là các thói quen đã được khoa học chứng minh hiệu quả:

✔ Cho trẻ ra ngoài trời 2 giờ/ngày. Chia thành 2–3 lần, mỗi lần 30–40 phút. Không cần phơi nắng trực tiếp; chỉ cần ở ngoài trời sáng là đủ để kích hoạt dopamine võng mạc.

✔ Giảm thời gian màn hình, tránh nhìn gần liên tục quá 45 phút. Thực hiện quy tắc 20–20–20: mỗi 20 phút nhìn xa 20 giây ở khoảng cách 6m.

✔ Tăng cường dinh dưỡng tốt cho mắt: Rau xanh, cá, trứng, các loại hạt. Bổ sung omega-3, vitamin A–C–E giúp bảo vệ võng mạc.

✔ Đọc sách trong phòng đủ sáng. Ánh sáng yếu khiến mắt phải điều tiết nhiều hơn, tăng nguy cơ mỏi mắt và cận.

Khi nào cần can thiệp chuyên sâu để kiểm soát hoặc giảm cận?

Nếu trẻ đã bị cận và độ tăng nhanh >1 độ/năm, phụ huynh nên cho trẻ kiểm tra mắt sớm để được bác sĩ đề xuất:

• Thuốc nhỏ mắt Atropine liều thấp
• Kính áp tròng Ortho-K
• Kính kiểm soát cận chuyên dụng
• Các chương trình kiểm soát cận thị chuẩn quốc tế tại phòng khám

Ra ngoài trời vẫn quan trọng, nhưng không đủ nếu trẻ đã cận tiến triển.

Cho trẻ 2 giờ ngoài trời mỗi ngày là biện pháp đơn giản, tự nhiên và khoa học để giúp giảm cận, nghĩa là giảm nguy cơ mắc cận và làm chậm tốc độ tăng độ. Ánh sáng mạnh ngoài trời giúp võng mạc tiết dopamine, từ đó hạn chế nhãn cầu dài ra – yếu tố cốt lõi gây cận thị.

Dù không làm giảm độ cận đã mắc, nhưng đây là thói quen “vàng” mà mọi gia đình nên áp dụng để bảo vệ thị lực cho trẻ trong thời đại học tập – thiết bị – màn hình ngày càng dày đặc.